ديابت چيست ؟
ديابت يك اختلال در سوخت و ساز ( متابوليسم ) بدن است . در حالت طبيعي ، غذا در معده تبديل به گلوكز يا قند خون مي شود . قند از معده وارد جريان خون مي شود . لوزالمعده ( پانكراس ) هورمون انسولين را ترشح مي كند واين هورمون باعث مي شود قند از جريان خون وارد سلول هاي بدن شود . در نتيجه درار خون درحد نرمال متعادل باقي مي ماند.در بيماري ديابت ، انسولين به ميزان كافي در بدن وجود ندارد و يا انسولين موجود قادر نيست تا وظايف خود را به درستي انجام دهد در نتيجه به علت وجود مقاومت برابر آن قند خون نمي تواند به طور موثري وارد سلولهاي بدن شود و مقدار آن بالا مي رود انسولين هورموني است كه توسط سلولهاي بتا واقع در پانكراس ترشح مي شود و وظيفه ي اصلي آن كاهش قند خون است كه در پشت معده قرار دارد . بالا بودن قند خون در دراز مدت باعث بروز عوارضي در سيستم قلب و عروق ، كليه ها ، چشم و سلسله ي اعصاب مي گردد.
انواع بيماري ديابت :
به طور كلي ديابت به 4 گروه ديابت نوع 1 ، ديابت نوع 2 ، ديابت حاملگي و ديابت به علل متفرقه تقسيم مي شود .
ديابت نوع 1 :
در ديابت نوع 1 كه 15- 10 در صد كل موارد ديابت را تشكيل مي دهد . توليد انسولين از پانكراس به علت از بين رفتن سلولهاي سازنده ي انسولين ، متوقف مي شود . به همين دليل افراد مبتلا به اين نوع ديابت بايد از بدو تشخيص ، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزريقات روزانه تامين كنند . به همين دليل به آن ديابت وابسته به انسولين نيز مي گويند .
ديابت نوع 1 اغلب در سنين زير 30 سال به وجود مي آيد ، لذا به آن ديابت جواني نيز مي گويند .
ديابت نوع 2 :
ديابت نوع 2 بيشتر در بالغين بالاي 30 سال و چاق ديده مي شود كه 90-85 درصد كل موارد ديابت را شامل مي گردد و انسولين توليد شده از پانكراس در اين افراد به خوبي عمل نمي كند . در واقع يا پانكراس به اندازه ي كافي انسولين ترشح نمي كند و يا اين كه انسولين ترشح شده به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولين مخصوصا در افراد چاق فاقد كار آيي لازم است . به اين نوع ديابت (( ديابت غير وابسته به انسولين)ياديابت بزرگسالان نيز مي گويند .
ديابت حاملگي :
ديابت حاملگي به ديابتي گفته مي شود كه براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود . اين نوع ديابت معمولا گذرا ست و بعد از اتمام حاملگي بهبود مي يابدخانم هاي مبتلا به ديابت حاملگي بعدا در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند .
ديابت با علل متفرقه :
از علل متفرقه ي ديابت مي توان به جراحي ، سوء تغذيه و عفونت و داروها اشاره كرد .
5 اصل كنترل ديابت عبارتند از : آموزش، كنترل روزانه ، تغذيه ي صحيح ، فعاليت جسماني و مصرف منظم داروها ( قرص يا تزريق انسولين ) .
علايم اوليه ي ديابت چيست ؟
ديابت نوع 1 معمولا شروع پر سر و صدايي دارد وبا علايمي چون تشنگي ، پر اداري ، پر نوشي ، كاهش وزن ، گرسنگي ، و خستگي شديد تظاهر پيدا مي كند . ديابت نوع 2 شروع خيلي آهسته تري دارد و شايع ترين علامت اوليه آن در واقع بي علامتي است . در صد قابل توجهي از مبتلايان به ديابت نوع 2 ( تقريبا 50 در صد آنها ) از بيماري خود اطلاعي ندارند و تنها با انجام آزمايش قند خون مي توان بيماري آنها را تشخيص داد . با اين وجود در صورت عدم كنترل مطلوب ممكن است علايمي مشابه به ديابت نوع 1 نيز بروز كند .
از ديگر علائم ديابت نوع 2 مي توان به عفونتهاي مكرر ، مخصوصا عفونت دستگاه اداري و پوست ، تاري ديد ، بهبودي ديررس زخم ها ، احساس سوزش و بي حسي در انگشتان پا اشاره كرد .
چه كساني در معرض خطر ابتلا به ديابت هستند ؟
تمامي افرادبالاي 40 سال در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند و بايد هر 3 سال يك بار تحت آزمايش قند خون قرار بگيرند .
افرادي كه دچار اضافه وزن مي باشند و حداقل يكي از شرايط زير را دارند ، نيز در معرض ابتلا به ديابت نوع 2 هستند و انجام آزمايشات مكررقند خون در آنها بايد در سنين زير 40 سال يا با فواصل كوتاه تر ، يعني هر 2 – 1 سال يك بار انجام شود . اين شرايط عبارتند از : وجود سابقه ي ابتلا به ديابت در بستگان درجه ي اول ، سابقه فرد به ديابت پنهان ، سابقه ابتلا به ديابت حاملگي سابقه تولد نوزاد با وزن 4 كيلو گرم يا تولد نوزاد با هنجاري هاي مادر زادي ، بالا بودن فشار خون ، وجود اختلالات چربي خون ، يعني تري گليسريد بالاتراز 250 و يا كلسترول خوب ( HDL ) كمتر از 35 ميلي گرم در دسي ليتر ، سابقه ي ابتلا به كيست هاي متعدد تخمدان و يا بيماري هاي قلبي ، عروقي .
آيا ديابت قابل پيشگيري است ؟
در مورد ديابت نوع 1 با وجودي كه تحقيقات زيادي در مورد روش هاي مختلف پيشگيري از آن در حال انجام است ، ولي هنوز راه حل قطعي براي پيشگيري از آن به دست نيامده است . ولي در مورد ديابت نوع 2 تحقيقات به روشني نشان داده اند كه تغذيه ي مناسب و كاهش وزن به ميزان 7- 5 درصد وزن فعلي و نيز انجام مرتب فعاليت ورزشي150 دقيقه در طول هفته ) در پيشگيري از ابتلا به ديابت ، در معرض خطر بسيار مؤثراست .
منبع : كارشناسي بهداشت و تغذيه مدارس نيشابور
تهيه کننده مطلب: شوروزي – معاون آموزشی آموزشگاه
تأیید کننده مطلب : سمیه ناظر – مربی بهداشت آموزشگاه